Charakterystyka zbiorów |
Książnica Pomorska im. St. Staszica kontynuuje i rozwija działalność dawnej Biblioteki Miejskiej (Stadtbibliothek) powstałej w 1905 roku. Od 1913 roku zaczęto tu gromadzić zbiory muzyczne, głównie nuty (do 1945 roku na inwentarz wpisano ponad 9 tys. jednostek) a także płyty. Po wojnie zwożono do niej zbiory zabezpieczone na terenie całego Pomorza Zachodniego, w tym z wielu instytucji świeckich i kościelnych, m. in. Archiwum Miejskiego w Szczecinie, Marienstifts -Gymnasium w Szczecinie i Collegium Groeningianum w Stargardzie Szczecińskim. Sytuacja ta dotyczyła również zbiorów muzycznych. Zaraz po wojnie rozpoczęto inwentaryzację i opracowanie zachowanych nut dawnej Stadtbibliothek (z płyt nie ocalała żadna) oraz tych pochodzących ze zbiorów zabezpieczonych, w 1959 roku zaczęto gromadzić nagrania. W 1968 roku ówczesna Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna uzyskała status biblioteki naukowej, a od 1 I 1969 roku otrzymała prawo do krajowego egzemplarza obowiązkowego druków, a więc także nut. Dokumenty dźwiękowe gromadzone są w drodze zakupu, wymiany i darów. Muzykalia są zgromadzone nie tylko w sekcji Muzyczno-Fonograficznej, lecz także w Oddziale Rękopisów i Starych Druków.
Rękopisy muzyczne pochodzą głównie z terenu Pomorza Zachodniego. Najstarszym jest XV-wieczny mszał tzw. „nutowany” zawierający liturgie i chorał sprzed soboru trydenckiego przeznaczone dla dawnej diecezji kamieńskiej. Jednak znaczna większość pochodzi z XIX w. i zawiera autografy kompozytorów szczecińskich: Carla Loewego, Heinricha Triesta, Gustava Flügla, Friedricha Mecke, a z powojennych – Marka Jasińskiego, Janusza Stalmierskiego, Czesława Cupaka i Pawła Gruenspana. Kolekcję tę uzupełniają muzyczne materiały wtórne: odbitki litograficzne, odbitki powielaczowe, fotokopie i kserokopie z materiałów rękopiśmiennych, przeważnie na potrzeby chórów szkolnych czy kościelnych, w tym szczecińskiego Chóru Chłopięcego „Słowiki”.
Do najstarszych druków muzycznych należy Missale Caminense wydane w Norymberdze w 1506 roku. Stare druki z XVII i początku XVII wieku zawierają głównie utwory kompozytorów należących do szczecińskiej szkoły kantatowej. Są to: Christian Spahn, Hieronymus Jenderich, Julius Ernst Rautenstein, Theophilus Andreas Volckmar i Friedrich Gottlieb Klingenberg. Wiele z nich to prawdopodobnie jedyne egzemplarze ocalałe z nakładu, nie zostały one odnotowane w RISM.
W kolekcji druków muzycznych z XIX wieku do najcenniejszych należą pomeranica - pierwodruki i późniejsze wydania utworów Carla Loewego, Carla Adolfa Lorenza, Gustava Flügla, Heinricha Triesta, Ulricha Hildebrandta, Emilli Mayer i in. Wiele cennych wydań muzyki operowej i kantatowo-oratoryjnej z I poł. XIX wieku zawiera kolekcja prof. Friedricha Ferdinanda Calo. Poloniców jest niewiele, najciekawsze są zagraniczne (głównie niemieckie) wydania utworów kompozytorów polskich.
Kolekcji płyt szybkoobrotowych zawiera nagrania akustyczne i elektryczne, jest też kilka płyt patefonowych. Najstarsza płyta pochodzi z 1908 roku (nagranie Luizy Tetrazzini), najpóźniej wydana z 1960 roku (piosenki ze archiwum Polskich Nagrań). Najwięcej nagrań pochodzi z firm Gramophone Co., Deutsche Grammophon i ich filii, Telefunken, Columbia, Victor, Aprelevskij Zavod, z koncernu Carla Lindströma, a z polskich – Syrena i Polskie Nagrania. Dominują interpretacje światowej sławy śpiewaków, z których należy wymienic nazwiska Enrico Caruso, Beniamino Gigli, Emmy Destin, Miguel Fleta, Amelita Galli-Curci, Ezio Pinza i in. oraz pianistów: Ignacy Jan Paderewski, Artur Rubinstein, Alfred Cortot, Światosław Richter, Emil Gilels, a także skrzypków: Yehudi Menuhin, Fritz Kreisler, Carl Flesch, Dawid Ojstrach. Polskie płyty, wydane zarówno przed wojną jak i po wojnie, zawierają przede muzykę operową, instrumentalną, a przede wszystkim piosenki estradowe, filmowe i kabaretowe.
Zbiory wydane po 1945 roku stanowią w znacznej większości zbiory Wypożyczalni Muzycznej. Zawierają druki i nagrania wszelkiego rodzaju: muzykę klasyczną, jazz i rozrywkową, ludową, popularną, także bajki dla dzieci oraz podręczniki i nagrania do nauki języków obcych. |
Ważniejsze publikacje |
- Mazikiewicz M.: Problemy rejestracji i opracowania starych druków muzycznych na przykładzie księgozbioru Książnicy Pomorskiej. W: "Bibliotekarz Zachodniopomorski" 2004 nr 1-2 s. 67-69.
- Mazikiewicz M.: Twórczość Gustava Flügla (1812-1900). W: Kompozytorzy szczecińscy T 1 pod red. Eugeniusza Kusa, Mikołaja Szczęsnego i Edwarda Włodarczyka, Szczecin 2003, s. 199-205.
- Mazikiewicz M.: Kolekcja płyt szybkoobrotowych akustycznych i elektrycznych w zbiorach Książnicy Pomorskiej. W: Fonoteka wczoraj, dziś i jutro, Warszawa 2008, s. 35-62.
- Mazikiewicz M.: Zbiory muzyczne biblioteki Marienstifts-Gymnasium w zasobie Oddziału Muzycznego Książnicy Pomorskiej. W: "Biblioteka muzyczna 2000-2006", Warszawa 2008, s. 91-94.
- Mazikiewicz M.: Zbiory muzyczne Książnicy Pomorskiej w Szczecinie. W: "Biblioteka muzyczna 2000-2006", Warszawa 2008, s.95-100.
- Mazikiewicz M.: Skarby bibliotek - mszał stargardzki Ms XV.52. W: "Bibliotekarz Zachodniopomorski" 2006 nr 1, s. 48-80.
- Mazikiewicz M.: Skarby bibliotek - mszał stargardzki XV.53. W: "Bibliotekarz Zachodniopomorski" 2006 nr 4, s. 50-73.
- Zyblewska A.: Źródła do badań nad historią i działalnością szczecińskiego Stowarzyszenia Nauczycielek Muzyki (Musiklehrerinnenverein) ze zbiorów Książnicy Pomorskiej w Szczecinie. W: Europejska kultura muzyczna w polskich bibliotekach i archiwach, red. Aleksandra Patalas, Stanisław Hrabia. Kraków 2008, s. 349-360.
- Mazikiewicz M.: Muzyczna biblioteka profesora Calo. W: "Bibliotekarz Zachodniopomorski"; 2010 nr 2-3, s. 6-47.
- Mazikiewicz M.: Kolekcja starych druków muzycznych w zbiorach Książnicy Pomorskiej. W: "Biblioteka muzyczna 2000-2006";, Warszawa 2008, s. 67-76.
- Mazikiewicz M.: Przedtrydenckie mszały z diecezji kamieńskiej jako element tożsamości terytorialnej. W: Kultura słowa drukowanego, red. Robert Masalski. Szczecin 2011, s. 23-29.
|